TẦM SOÁT UNG THƯ BẰNG PET/CT

Nguồn: Ung thư – Chung tay giảm nhẹ gánh nặng

Đừng làm khổ thêm bệnh nhân nghèo..
Cách đây vài hôm, bệnh viện Ung Bứu Hà Nội (1) đã mở dịch vụ tầm soát ung thư (cancer screening) bằng máy PET/CT và lập tức thu hút dư luận vì tạo ra hiểu lầm nhiều loại ung thư có thể tầm soát bằng phương pháp này. Thực tế, PET/CT chưa phải là cách tầm soát ung thư trên thế giới và dùng phương pháp này sẽ làm khổ thêm bệnh nhân nghèo.
Bài viết này chỉ ra cách sử dụng PET/CT tại Mỹ và những nơi khác, dưa trên các hướng dẫn của Hội Chẩn Đoán Hình Ảnh Hoa Kỳ (American College of Radiology), Hội BS Nội Khoa Hoa Kỳ (American College of Phycicians), và hội ung thư lâm sàng Hoa Kỳ (American Society of Clinical Oncology).

PET/CT là gì và tác dụng của PET/CT trong điều trị ung thư?
Là phương pháp chụp ảnh kết hợp giữa chụp cắt lớp CT (Computed Tomography, dùng tia bức xạ X quang để tạo ra hình ảnh) và PET (Position Emission Tomography, dùng chất phóng xa liều nhỏ để ghi hình các vùng có tốc độ chuyển hoá cao – Metabolism).
Tế bào ung thư thường phát triển nhanh hơn, cần nhiều năng lương hơn, và có tốc độ chuyển hoá nhanh hơn tế bào bình thường. Đường là một dạng năng lượng cần thiết để các tế bào ung thư cần. Trong cách chụp PET, một liều phóng xạ nhỏ được đánh dầu vào một chất gần giống nguyên tử đường (Dược chất phóng xạ, Fluorodeoxyglucose 18 or FDG-18). Tế bào ung thư thường sẽ hấp thu đường và dĩ nhiên sẽ hấp thụ chất FDG-18. Khi các tế bào này hấp thu, các vùng có tế bào ung thư sẽ sáng lên, và đây là cách PET theo dõi và phân giai đoạn ung thư. Kết hợp với CT, phương pháp PET/CT cho biết vùng tăng tốc độ chuyển hoá và vị trí chính xác trên cơ thể.
Đây là điểm mạnh nhất của PET/CT trong điều trị ung thư khi cho phép BS theo dõi phản ứng của khối u, định lại giai đoạn, hoặc theo dõi ung thư. Ngày nay PET/CT là không thể thiếu trong điều trị ung thư hiện đại.
Tuy nhiên, các dạng bệnh lý khác cần nhiều năng lượng như nhiểm trùng hoặc viêm cũng cần nhiều năng lương để tái tạo. Vì vậy, các vùng này cũng sẽ sáng lên khi chụp PET. Nói cách khác, PET không phân biệt được đâu là ung thư và đâu là nhiểm trùng.
Chính vì điểm này, chụp PET/CT chỉ chỉnh định sau khi đã có chẩn đoán ung thư, không phải tầm soát ung thư (chưa biết bệnh nhân có ung thư hay không) Mục đích chính của PET/CT là tìm ra giai đoạn ung thư và theo dõi ung thư có phản ứng tốt với cách điều trị.
Mỹ có dùng PET/CT trong việc tầm soát ung thư?
Hiện nay, các tổ chức y khoa tại Mỹ (ACR, ASCO, ACP) (2,3,4) đều khuyến cáo không nên dùng PET/CT để tầm soát ung thư vì không có hiệu quả.
Cũng có nhiều ý kiến đề nghị tầm soát ung thư tại Mỹ. Một nghiên cứu năm 2007 từ Hôi Y Khoa Hat Nhân Hoa Kỳ (5), Society of Nuclear Medicine, tổng hợp các nghiên cứu về PET/CT trong việc tầm soát ung thư nhiều nơi trên thế giới (Nhật Bản và Đài Loan), kết luận PET/CT không hiệu quả trong việc tầm soát ung thư. Từ đó các ý kiến về tầm soát không còn nữa.
Một số nhà nghiên cứu cho rằng PET/CT có thể phát hiện tế bào ung thư ở gian đoạn sớm. Điểm này không chính xác hoàn toàn. PET có thể nhận ra các vùng tăng tốc độ chuyển hoá, nhưng không hẳn là tế bào ung thư như giải thích phía trên.
3 . Tác dụng phụ của PET/CT
Vì chụp CT dùng tia bức xạ để chụp ảnh (nhiều khoảng 400 lần chụp XQ ngực) nên bệnh nhân sẽ có rủi ro về phơi nhiểm tia bức xạ. Chụp PET dùng chất phóng xa liều nhỏ nên có những rủi ro về phản ứng với dược chất phóng xạ. Nhìn chung, những rủi ro về mặt này của PET/CT là không đáng kể so với kết quả thu được. Dược chất phóng xạ FDG18 đã được dùng trên 50 năm và cho thấy rất ít rủi ro.
Rủi ro nguy hiểm của PET/CT hơn là cho kết quả dương tính sai (false positive) vì có thể lầm lẫn giữa khối u và vùng viêm nhiễm. Các BS chẩn đoán hình ảnh phải được đào tạo chuyên sâu để đọc các phim PET/CT.
4 . Tại sao khuyết khích hoặc phản đối chụp PET/CT để tầm soát ung thư?
Vì đây là phương pháp rất mắc tiền.
Tại Mỹ, giá chụp PET/CT khoảng $2,000-7,000 nên hầu như các hãng bảo hiểm đều từ chối chụp PET/CT trong việc tầm soát. Họ chỉ chịu trả khi bệnh nhân đã có chẩn đoán ung thư. Rất nhiều tổ chức y khoa phản đối vì không có tác dụng trong việc tầm soát ung thư.
Tại Việtnam, chụp PET/CT khoảng 20 triệu đồng ($1000) và bệnh nhân phải trả tiền túi. Vì vậy, không khó hiểu khi có một bệnh viện quảng cáo tấm soát ung thư bằng phương pháp này.
5 . Dùng PET/CT để tầm soát ung thư dễ ảnh hưởng đến bệnh nhân, nhất là người nghèo
Ai ở Việt nam hiện nay cũng sợ ung thư. Người nghèo càng sợ bị ung thư hơn vì họ phải thường xuyên tiếp xúc hoá chất độc hại, hút thuốc, và ăn thực phẩm hoá chất. Nếu phương pháp này được chấp nhận đại trà thì người bệnh không có tiền sẽ càng stress hơn vì lo sợ mình “đã bị ung thư mà không đủ tiền đi xét nghiệm” Ai cũng sẽ ráng kiếm được 20 triêu để xem mình có bị ung thư hay không?
Chưa hết, có 20 triệu chỉ là giá khởi đầu cho sự lo lắng, ưu tư, tốn thời gian, và thêm tốn tiền phía trước vì những chi phí khác vi các xét nghiệm khác. Tầm soát (truy tìm) ung thư chỉ thật sự hiệu quả khi có giá trị về kinh tế xã hội, bệnh lý đại trà, và quan trọng hơn là có một hệ thống y tế tốt để theo dõi bệnh.
Tìm, chữa, và trị ung thư ngày nay gồm nhiều cách. Những cách tầm soát ung thư hiện nay (chụp nhủ ảnh, nội soi ruột) khá hiệu quả và rẻ tiền. BS của quý vị sẽ hỏi về bệnh sử, thói quen, triệu chứng, để chẩn đoán ung thư trước khi khuyên quý vị đi chụp PET/CT.
Cách tầm soát ung thư tốt nhất là ngăn ngừa ung thư trong khả năng của mình, gồm không hút thuốc + không uống rượu, tập thể dục, ăn uống sạch chứ không phải tốn hơn 20 triệu đồng cho một phương pháp chưa được chấp thuận.
http://www.baomoi.com/benh-vien-dau-tien-cua…/c/22966759.epi
https://www.acr.org/~/…/71B746780F934F6D8A1BA5CCA5167EDB.pdf
http://www.choosingwisely.org/…/society-nuclear-medicine-m…/
http://www.choosingwisely.org/…/american-society-clinical-…/
http://jnm.snmjournals.org/content/48/1_suppl/4S.long
Theo fb Wynn Huynh Tran